Mobbing w miejscu pracy oznacza działania lub zachowania wymierzone przeciwko pracownikowi, które mają na celu jego poniżenie, ośmieszenie lub izolację. Aby dane zachowanie mogło zostać uznane za mobbing, musi być uporczywe i długotrwałe. Nie chodzi tu o jednorazowy incydent czy konflikt, ale o systematyczne działania, które prowadzą do rozstroju zdrowia pracownika.

Czym jest mobbing w pracy – definicja i charakterystyka zjawiska

Kodeks pracy wyraźnie definiuje mobbing jako naruszenie norm obowiązujących w relacjach zawodowych. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, w celu poniżenia lub ośmieszenia pracownika.

Osoba dotknięta mobbingiem często odczuwa obniżenie poczucia własnej wartości, co w konsekwencji może doprowadzić do rozstroju nerwowego. Mobbing nie dotyczy wyłącznie relacji przełożony-pracownik. Może występować między współpracownikami na różnych poziomach hierarchii.

Przykłady mobbingu wobec pracownika

Najczęściej są to działania prowadzące do izolowania pracownika lub wykluczenia go z zespołu. Często występuje ośmieszanie, publiczne krytykowanie lub celowe zaniżanie kompetencji. Tego typu zachowania mogą być subtelne, ale ich długotrwałość wywołuje realne skutki dla ofiary.

Pracownik dotknięty mobbingiem może doświadczać powtarzających się gróźb, szykan czy niewłaściwych żartów. Niekiedy mobbing wiąże się z wywieraniem presji, która ma na celu zmuszenie ofiary do rezygnacji z pracy. Zdarza się, że osoba mobbowana jest celowo i w demonstracyjny sposób odsuwana od projektów, które mogłyby podnieść jej pozycję w firmie.

Nie każde nieprzyjemne zachowanie w miejscu pracy to mobbing. Aby zakwalifikować działania jako mobbing, muszą one być ciągłe i ukierunkowane na wywołanie szkody. Pracodawcy często nie są świadomi istnienia problemu, co pogłębia trudności w jego rozwiązaniu. Zrozumienie, czym jest mobbing, to pierwszy krok w walce z tym zjawiskiem.

Mobbing pionowy a mobbing poziomy

Jednym z najczęściej spotykanych rodzajów jest mobbing pionowy, który ma miejsce wtedy, gdy przełożony stosuje nękanie wobec podwładnego. Często wiąże się to z nadużyciem władzy, nadmiernym kontrolowaniem lub celowym zaniżaniem oceny pracy. Takie działania mają na celu podważenie pewności siebie pracownika i podkreślenie jego rzekomej niekompetencji.

Innym typem jest mobbing poziomy, który występuje między współpracownikami na równorzędnych stanowiskach. To forma, w której dominuje wykluczenie z zespołu, plotkowanie czy celowe sabotowanie pracy. W tym przypadku działania są często mniej widoczne dla pracodawcy, co utrudnia ich identyfikację.

Niektóre organizacje doświadczają również mobbingu zbiorowego, w którym grupa osób stosuje naciski na jednego pracownika. Tego rodzaju działania bywają motywowane różnicami osobowościowymi, zazdrością lub niechęcią wynikającą z sukcesów ofiary. Niezależnie od formy, każda z tych sytuacji prowadzi do podobnych skutków: izolacji, obniżonego samopoczucia i trudności w wykonywaniu obowiązków zawodowych.

Jakie są skutki dla ofiary mobbingu?

Skutki mobbingu są poważne i dotyczą zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. Ofiary często doświadczają rozstroju zdrowia psychicznego, który objawia się stanami lękowymi, depresją czy chronicznym stresem.

Nie mniejsze są skutki fizyczne, które wynikają z długotrwałego napięcia. Mobbing często prowadzi do bezsenności, spadku odporności organizmu, a nawet do poważniejszych chorób, takich jak nadciśnienie czy zaburzenia pracy serca.

Dla wielu osób doświadczających mobbingu skutki nie ograniczają się do życia zawodowego. Relacje rodzinne i społeczne często ulegają pogorszeniu, ponieważ ofiara nie potrafi oddzielić pracy od innych aspektów życia. Z czasem problem może prowadzić do izolacji społecznej i wycofania, co dodatkowo pogłębia negatywne skutki psychiczne. Pracownik, który nie otrzymuje wsparcia, może ostatecznie zdecydować się na odejście z pracy, tracąc wiarę w swoje kompetencje i możliwości rozwoju.

Jesteś ofiarą mobbingu? Musisz to udowodnić

Aby udowodnić mobbing w pracy, pracownik powinien zgromadzić różnorodne dowody, takie jak dokumentacja pisemna, korespondencja elektroniczna, nagrania audio lub wideo oraz świadectwa współpracowników, które potwierdzają uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie. Mobbing definiowany jest w Kodeksie Pracy jako działania mające na celu poniżenie, ośmieszenie lub izolację pracownika, co powinno być oceniane na podstawie obiektywnych kryteriów, takich jak długość i intensywność zachowań mobbingowych. Dlatego, jeśli jesteś ofiarą mobbingu, warto prowadzić dziennik zdarzeń oraz zbierać dokumentację medyczną, jeśli mobbing wpływa na Twoje zdrowie psychiczne. Na pracowniku spoczywa ciężar dowodu, dlatego musi on wykazać zarówno nieprawidłowości w zachowaniu mobbera, jak i ich skutki.

Rola pracodawcy w przeciwdziałaniu mobbingowi

Obowiązek tworzenia środowiska pracy wolnego od mobbingu wynika bezpośrednio z Kodeksu Pracy, który nakłada na pracodawców obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Oznacza to konieczność wdrożenia polityki antymobbingowej oraz tworzenia procedur zgłaszania i rozwiązywania takich sytuacji.

Polityka antymobbingowa powinna jasno określać, czym jest mobbing, jakie działania są nieakceptowalne i jakie kroki mogą podjąć pracownicy, jeśli padną jego ofiarą. Pracodawca musi również zapewnić pracownikom możliwość anonimowego zgłaszania przypadków nękania.

Szkolenia dla kadry zarządzającej i pracowników to kolejny istotny element przeciwdziałania mobbingowi. Pracodawca powinien dbać o budowanie kultury organizacyjnej opartej na szacunku i współpracy. Jasne zasady komunikacji i wzajemnej odpowiedzialności zmniejszają ryzyko wystąpienia mobbingu. W przypadku jego wykrycia pracodawca ma obowiązek podjąć natychmiastowe działania, które mogą obejmować mediacje, dyscyplinowanie sprawcy lub wsparcie dla ofiary.

Czy sygnalista może zgłosić mobbing?