Współczesny rynek pracy oraz rosnące wymagania w zakresie zgodności z przepisami (compliance) stawiają na pierwszym planie sygnalistów – osoby, które ujawniają przypadki naruszenia prawa w firmach lub instytucjach. W kontekście ustawy o ochronie sygnalistów pojawia się pytanie: czy sygnaliście przysługuje wynagrodzenie? Rozwiejemy wątpliwości, analizując przepisy i praktykę.
Kim jest sygnalista i jaka jest jego rola?
Sygnalista to osoba zgłaszająca naruszenia prawa w miejscu pracy, które mogą dotyczyć m.in. korupcji, naruszeń przepisów BHP, ochrony danych osobowych, czy innych nieprawidłowości związanych z działaniem organizacji. Ich działania są ważne dla zapewnienia przejrzystości i zgodności funkcjonowania firm z prawem. Sygnalista może być pracownikiem, współpracownikiem lub osobą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony.
Ochrona sygnalistów w świetle prawa – co gwarantuje ustawa o sygnalistach?
Polska ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów precyzuje, jakie prawa przysługują osobom zgłaszającym nieprawidłowości. Zgodnie z przepisami, sygnalista jest chroniony przed działaniami odwetowymi, które mogłyby obejmować zwolnienie, obniżenie wynagrodzenia czy inne formy szykanowania w miejscu pracy.
Ochrona sygnalistów obejmuje również możliwość zgłaszania naruszeń wewnętrznych (do pracodawcy) oraz zewnętrznych (do organów państwowych). Ustawa wymaga także, aby firmy zatrudniające co najmniej 50 osób wdrożyły procedury zgłaszania nieprawidłowości. Zaawansowane systemy do zarządzania zgłoszeniami sygnalistów, takie jak whiblo, wspierają obsługę zgłoszeń i zapewniają anonimowość sygnalistom.
Czy sygnaliście przysługuje wynagrodzenie za zgłoszenie naruszenia prawa?
Czy sygnalistom należy się wynagrodzenie za dokonanie zgłoszenia? Ustawa nie przewiduje bezpośredniego wynagrodzenia za ujawnienie nieprawidłowości. Jednak sygnalistom przysługują inne formy rekompensaty:
- Prawo do ochrony przed zwolnieniem lub represjami.
- Możliwość dochodzenia odszkodowania w przypadku działań odwetowych. Wysokość odszkodowania nie może być niższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.
- Wsparcie prawne w razie sporu z pracodawcą.
Choć nie istnieje system wprowadzający wynagrodzenie za zgłaszanie nieprawidłowości, trzeba podkreślić, że działania sygnalistów przyczyniają się do budowy przejrzystych środowisk pracy, co często przekłada się na lepszą kulturę organizacyjną i poprawę jakości środowiska pracy dla wszystkich pracowników.
Jakie działania odwetowe są zakazane wobec sygnalistów?
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza zakaz działań odwetowych, takich jak:
- Zwolnienie z pracy.
- Obniżenie wynagrodzenia.
- Odmowa awansu.
- Dyskryminacja lub szykany w miejscu pracy (mobbing).
Działania odwetowe są karalne, a sygnalistom przysługuje prawo do odszkodowania za poniesione straty.
Odszkodowanie dla sygnalistów – kiedy i ile?
W przypadku działań odwetowych sygnalistom przysługuje prawo do odszkodowania. Jego minimalna wysokość to równowartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Jest to ważny mechanizm ochrony przed ewentualnymi konsekwencjami zgłaszania nieprawidłowości. Jednak nie istnieje żaden „taryfikator”. Sygnalista musi dochodzić swoich roszczeń na drodze prawnej.
Jak aplikacja whiblo wspiera zarządzanie systemem zgłoszeń sygnalistów?
Whiblo wspiera ochronę sygnalistów, oferując kompleksowe, zgodne z przepisami Ustawy i RODO rozwiązanie do anonimowego zgłaszania naruszeń, które zapewnia pełne bezpieczeństwo danych i ochronę przed działaniami odwetowymi.
Platforma umożliwia organizacjom wdrożenie wymaganych procedur, wspierając ich w zarządzaniu zgłoszeniami, przeprowadzaniu działań następczych i dokumentowaniu procesów. Whiblo buduje zaufanie w organizacjach, promuje etyczną kulturę pracy i pomaga spełniać obowiązki compliance.
