Aby skutecznie chronić osoby zgłaszające przypadki naruszeń, prawo przewiduje szeroki zakres ochrony przed działaniami odwetowymi. W Polsce regulacje dotyczące ochrony sygnalistów zawiera Ustawa o ochronie sygnalistów z 2024 roku. Zawiera ona szczegółowe zasady, które określają kiedy sygnalista podlega ochronie.
Ochrona sygnalisty nie jest jednak automatyczna. Aby ją uzyskać, muszą być spełnione określone warunki. Jeśli te warunki nie są spełnione, sygnalista nie może liczyć na ochronę. Co więcej, może być narażony na konsekwencje prawne, w tym odpowiedzialność odszkodowawczą. Warto więc wiedzieć, kiedy sygnalista nie jest chroniony przepisami Ustawy.
Sytuacje, w których sygnalista nie jest chroniony
Aby sygnalista mógł korzystać z ochrony przewidzianej w przepisach, musi spełniać kilka warunków. Przede wszystkim osoba składająca zawiadomienie musi mieć uzasadnione podstawy, że zgłaszane informacje są prawdziwe. Jeśli jego przekonanie okaże się nieracjonalne lub nieuzasadnione, sygnaliście ochrona nie przysługuje.
Istnieją wyjątki od ochrony. Przepisy jasno określają, że informacje objęte tajemnicą prawniczą, medyczną czy tajemnicą informacji niejawnych nie podlegają zgłoszeniu jako naruszenia. Dotyczy to również naruszeń w zamówieniach publicznych związanych z obronnością. W takich przypadkach zgłoszenie może skutkować pociągnięciem sygnalisty do odpowiedzialności.
Trzeba mocno podkreślić, że ochrona sygnalistów ma na celu zachęcenie do zgłaszania nieprawidłowości, a nie chronienie osób, które działają w złej wierze lub w sposób nieodpowiedzialny.
Wyjątki od ochrony
W Ustawie przewidziano specjalne wyjątki, w których ochrona sygnalistów jest ograniczona lub całkowicie wyłączona. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji związanych z działalnością służb specjalnych. W przypadkach naruszeń prawa bezpośrednio związanych z realizacją zadań przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu czy inne służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo narodowe, przepisy ustawy o ochronie sygnalistów nie mają zastosowania. Zgłoszenia dotyczące takich spraw podlegają odrębnym regulacjom prawnym i są rozpatrywane przez odpowiednie organy, jak Prezes Rady Ministrów lub Minister Koordynator Służb Specjalnych.
Wyłączenie ochrony dotyczy również sytuacji, w których ujawnienie informacji jest sprzeczne z interesem bezpieczeństwa narodowego lub publicznego. Ustawa jednoznacznie wskazuje, że nie można zgłaszać informacji objętych przepisami o ochronie informacji niejawnych, co dodatkowo zabezpiecza przed nieuprawnionym ujawnieniem danych, które mogłyby narazić na szwank interesy państwa.
Ochrona sygnalistów nie obejmuje także przypadków, w których naruszenie dotyczy zamówień publicznych w dziedzinie obronności, do których nie stosuje się przepisów ustawy o ochronie sygnalistów. Przepisy te odnoszą się do szczególnie wrażliwych zamówień, takich jak umowy offsetowe czy inne kontrakty mające kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa kraju. Sprawdź, co może zgłosić sygnalista.
Skuteczna ochrona sygnalistów wymaga, także od sygnalistów, znajomości przepisów prawa oraz przestrzegania określonych procedur. Zapoznanie sygnalistów z procedurami i zasadami ochrony to przede wszystkim zadanie komórki odpowiedzialnej w organizacji za wdrożenie systemu ochrony sygnalistów.
Chcesz wdrożyć system ochrony sygnalistów w swojej organizacji? Wykorzystaj zaawansowane możliwości platformy whiblo.
Poznaj ofertę lub zarezerwuj bezpłatną konsultację.
Źródło ilustracji tytułowej: unsplash.com
