17 grudnia 2021 r. minął termin wdrożenia założeń unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów we wszystkich krajach członkowskich. Chociaż prace nad polską ustawą jeszcze trwają, to nie zmienia to faktu, iż podmioty administracji publicznej powinny już teraz spełniać założenia samej dyrektywy, a firmy prywatne prowadzić działania w celu dostosowania swoich wewnętrznych procedur do nowych przepisów.
Jednakże, jak pokazuje nasze doświadczenia oraz kancelarii prawnej Osiej i Partnerzy (partner braf.tech), wiele podmiotów zwleka z podjęciem działań w oczekiwaniu na pojawienie się krajowej ustawy. Czy słusznie? W najbliższych trzech artykułach opiszemy trzy największe błędy popełniane przez firmy i instytucje w Polsce dotyczące dostosowania organizacji do dyrektywy o sygnalistach.
Administracja publiczna i firmy znajdujące się pod kontrolą państwa nie mają świadomości, że są objęte dyrektywą już od 17.12.2021 r. niezależnie od daty pojawienia się polskiej ustawy.
Taka sytuacja stawia w szczególnie niekomfortowym położeniu podmioty administracji publicznej. Opóźnienia w przyjęciu ustawy nie wyłączają z konieczności stosowania dyrektywy bezpośrednio przez te podmioty. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości, dyrektywa ma bezpośredni skutek, jeśli jej przepisy są bezwarunkowe, wystarczająco jasne i precyzyjne, oraz w momencie, gdy kraj UE nie zaimplementował dyrektywy w wyznaczonym terminie (wyrok z 4 grudnia 1974 r., Van Duyn). Stosownie do rozszerzonej definicji państwa, sformułowanej przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku C-188/89, Foster, jednostki mogą powoływać się na przepisy dyrektywy wobec instytucji lub podmiotów podlegających zwierzchnictwu lub kontroli państwa lub posiadających uprawnienia wykraczające poza normy obowiązujące w stosunkach między jednostkami. Do takiej sytuacji dojdzie w Polsce, o ile krajowa ustawa nie zostanie przyjęta.
Podsumowując: niezależnie od przyjęcia polskiej ustawy, cała administracja publiczna, instytucje oraz firmy będące pod kontrolą państwa, są zobowiązane do ochrony sygnalistów już od 17 grudnia 2021 r. Brak wdrożonych procedur oznacza więc, że organizacja taka działa niezgodnie z obowiązującymi ją przepisami prawa.
