Sygnaliści pełnią ważną rolę w procesie ujawniania nieprawidłowości, nadużyć czy łamania przepisów prawa w samorządach. Ich rola okazuje się być kluczowa zarówno w efektywniejszym funkcjonowaniu jednostki, jak i budowaniu zaufania wobec władz wśród społeczności lokalnej.
Obowiązki i zakres wdrożenia systemu dla sygnalistów w samorządzie
Jednostki samorządu terytorialnego (JST) muszą wprowadzić systemy zgłoszeń wewnętrznych do 24 września 2024 r., a zewnętrznych do 24 grudnia 2024 r. Obowiązek ten dotyczy gmin i powiatów powyżej 10 000 mieszkańców oraz wszystkich województw, wraz z ich jednostkami organizacyjnymi.
Wdrożenie systemu obejmuje ustalenie zasad zgłaszania naruszeń, wprowadzenie kanałów zgłoszeniowych, udzielenie upoważnień, stworzenie rejestru zgłoszeń i wyznaczenie osób do obsługi systemu. Urzędy JST pełnią rolę podmiotu zobowiązanego do wdrożenia systemu, aparatu pomocniczego organu wykonawczego i koordynatora w procesie zgłoszeń zewnętrznych.
Ochrona sygnalisty i sankcje za nieprawidłowe wdrożenie systemu
Ochrona sygnalisty rozpoczyna się od momentu zgłoszenia i obejmuje zabezpieczenie przed działaniami odwetowymi. Nieprawidłowe wdrożenie systemu lub utrudnianie zgłoszeń podlega karom, w tym grzywnie i sankcjom karnym.
W obliczu presji czasu najlepszym sposobem na uniknięcie sankcji jest wybór sprawdzonej aplikacji, stosowanej między innymi do obsługi zgłoszeń w UOKiK. Wdrażając whiblo JST korzysta ze wsparcia doświadczonych ekspertów na wszystkich etapach procesu.
Sygnaliści w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce – znaczenie procedury sygnalistycznej
Unijna dyrektywa o ochronie sygnalistów odnosi się zarówno do podmiotów prywatnych, jak i publicznych, dlatego po wdrożeniu jej do polskiej legislacji, jej wytyczne powinny być przestrzegane również w jednostkach samorządu terytorialnego, a więc w samorządzie gminnym, powiatowym czy w samorządzie województwa. Procedura sygnalistyczna umożliwia pracownikom i innym zainteresowanym stronom zgłaszanie potencjalnych naruszeń. Wpływa więc na zwiększenie przejrzystości działań jednostki samorządu. Z punktu widzenia władzy przyczynia się ona do budowania zaufania wśród lokalnej społeczności, która ma świadomość istnienia mechanizmu kontroli i reagowania na nieprawidłowości w samorządzie. Rola sygnalisty jednocześnie sprowadza się do ochrony interesu publicznego. Dzięki zgłoszeniom możliwe jest bowiem wcześniejsze wykrywanie problemów, ale też zapobieganie kolejnym nadużyciom.
Jak stworzyć przyjazne środowisko dla zgłaszających?
Zgodnie z Ustawą, pracodawcy są zobligowani do utworzenia poufnych kanałów do zgłaszania naruszeń. Jak wygląda to w praktyce? Przede wszystkim niezbędne jest ustanowienie jasnych i nieskomplikowanych procedur zawierających m.in. informacje o tym, jakie naruszenia można zgłaszać, jak to robić, kto jest odpowiedzialny za ich przyjmowanie i jakiej informacji zwrotnej oraz dalszych działań mogą spodziewać się sygnaliści w samorządzie terytorialnym. O
Jakie podmioty administracji publicznej podlegają dyrektywie?
Wymagania dyrektywy o ochronie sygnalistów odnoszą się do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, jak również do podmiotów należących do JST czy też znajdujących się pod ich nadzorem. Są to zatem m.in. przedszkola, żłobki, szkoły, centra pomocy rodzinie, ośrodki pomocy społecznej czy spółki komunalne. Jednak ustawodawca ze wskazanych w niej obowiązków ma możliwość zwolnienia gmin poniżej 10 000 mieszkańców lub jednostek zatrudniających mniej niż 50 pracowników.
