Co to jest dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (potocznie zwana „dyrektywą o ochronie sygnalistów”), to unijna regulacja, która zaczęła obowiązywać 16 grudnia 2019 r. Państwa członkowskie UE mają czas do 17 grudnia 2021 r. na wprowadzenie jej założeń do krajowego porządku prawnego.
Przewodnim motywem wprowadzenia nowego prawa było przekonanie, iż istnieje konieczność ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości występujące w organizacjach. Sygnalista to słowo, które określa osobę informującą o nieprawidłowościach i pochodzi od angielskiego słowa whistleblowing, czyli „sygnalizować”, „dawać sygnał”.
Biorąc pod uwagę, że sygnaliści niejednokrotnie jako pierwsi dowiadują się o zagrożeniach lub szkodach dla interesu publicznego, prawodawca unijny uznał, że odgrywają oni kluczową rolę w procesie ujawniania przypadków naruszenia prawa i zapobiegania im oraz ochrony interesu społecznego. Czynnikiem zniechęcającym do takiego działania jest najczęściej obawa przed konsekwencjami ze strony pracodawcy. Osoby zgłaszające nieprawidłowości w ramach swojej działalności zawodowej narażają się na ryzyko odwetu w miejscu zatrudnienia i wymagają szczególnej ochrony prawnej.
Celem regulacji jest więc poprawa egzekwowania prawa i polityki Unii Europejskiej w określonych obszarach poprzez ustanowienie wspólnych minimalnych norm ochrony osób zgłaszających działania niezgodne z prawem lub przykłady nadużywania prawa w wielu obszarach. Regulacja ma zastosowanie do osób zatrudnionych w sektorze prywatnym lub publicznym, które uzyskały informacje na temat naruszeń w kontekście związanym z pracą.
Tu możesz zapoznać się z treścią dyrektywy:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L1937&from=PL
Od kiedy i kogo obowiązuje dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Państwa członkowskie Unii Europejskiej mają czas na zaimplementowanie założeń dyrektywy o ochronie sygnalistów do prawa krajowego do 17 grudnia 2021 r.
Podmioty prywatne zatrudniające powyżej 250 pracowników a także wszystkie podmioty publiczne i działające w sektorze finansowym mają obowiązek dostosować się do jej wymogów do 17 grudnia 2021 r. W drugiej kolejności obowiązkiem wdrożenia założeń wynikających z dyrektywy są objęte podmioty prywatne zatrudniające od 50 do 249 pracowników i mają na to czas do 17 grudnia 2023 r. Z obowiązku tego krajowy ustawodawca może zwolnić gminy zamieszkane przez mniej niż 10 tysięcy mieszkańców oraz mniejsze firmy prywatne.
Jakie obowiązki nakłada na podmioty prywatne i publiczne dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Wśród najważniejszych obowiązków, jakie nakłada dyrektywa o ochronie sygnalistów należy wymienić:
- utworzenie wewnętrznych, poufnych i bezpiecznych kanałów przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów oraz poinformowanie o nich pracowników i partnerów biznesowych,
- wskazanie osób odpowiedzialnych za weryfikację zgłaszanych naruszeń,
- podejmowanie działań wyjaśniających oraz przekazywanie sygnaliście informacji zwrotnych, zarówno o przyjęciu zgłoszenia jak i o podjętych lub planowanych w związku z nim działaniach,
- udostępnienie pracownikom i partnerom biznesowym informacji na temat wewnętrznych oraz zewnętrznych możliwości zgłaszania naruszeń.
Kto to jest sygnalista?
Zgodnie z dyrektywą sygnalistą jest osoba dokonująca zgłoszenia, pracująca w sektorze prywatnym lub publicznym, która uzyskała informacje na temat naruszeń w kontekście związanym z pracą, niezależnie od tego, czy stosunek pracy trwa, ustał, czy dopiero ma zostać nawiązany.
Dyrektywa obejmuje swoją ochroną również inne osoby, które mogą być istotne dla dokonania zgłoszenia nieprawidłowości przez sygnalistę lub mają z nim bezpośredni związek i mogą być narażone na negatywne konsekwencje związane ze zgłoszeniem. Mogą to być osoby pomagające w jego dokonaniu, współpracownicy czy krewni sygnalisty, a nawet podmioty prawne będące powiązane z osobą dokonującą zgłoszenia, które mogą doświadczyć działań odwetowych.
Definicja sygnalisty może zostać rozszerzona przez ustawodawcę krajowego przy implementacji postanowień dyrektywy do krajowego porządku prawnego.
Dyrektywa UE nakłada nowe obowiązki na kilkanaście tysięcy podmiotów prywatnych i państwowych w Polsce. Czasu na jej wdrożenie nie zostało wiele, dlatego warto podjąć odpowiednie kroki już teraz. W zależności od wielkości organizacji, stopnia formalizacji procesów wewnętrznych i dojrzałości w sferze postępowania zgodnie z dobrymi praktykami biznesowymi, implementacja nowych przepisów może być działaniem, które przebiegnie bezproblemowo, ale również być dużym wyzwaniem dla wielu firm czy instytucji. Aby proces ten przyspieszyć i ograniczyć ryzyko niedotrzymania terminu lub popełnienia błędów przy wdrożeniu, warto powierzyć to zadanie profesjonalnym firmom, które wesprą częściowo lub w całości stworzenie odpowiednich procedur czy kanałów sygnalizowania.
